هواپیمای شکاری – بمب افکن F16

جنگ ویتنام با تمام مصائب و بحران هایی که برای ایالات متحده آمریکا به دنبال داشت، اما باعث شد تا نیروی هوایی این کشور در یک جنگ تمام عیار، فرصتی برای محک زدن میزان کارایی جنگنده های خود پیدا کند. ارتش آمریکا که از سال 1950 در شبه جزیره کره مشغول جنگ بود، توانسته بود جنگنده هایی متناسب با سبک جنگ و جغرافیای آن منطقه طراحی و تولید کند. اما جنگ در ویتنام ثابت کرد وقت آن رسیده تا نیروی هوایی این کشور بار دیگر به فکر طراحی نسل تازه ای از جنگنده ها بیافتد، و این همان جایی است که هواپیمای شکاری – بمب افکن F16 متولد شد.

پس از اینکه ارتش آمریکا توانست در جنگ شبه جزیره کره با استفاده از جنگنده F86 برتری هوایی خود را تضمین کند، طراحان هواپیماهای نظامی در این کشور توجه خود را بیشتر بر تولید جنگنده هایی با مشخصاتی همچون سرعت بالا، پرواز در ارتفاع بالا و ارتباطات راداری قوی تر متمرکز کردند. جنگنده مک دانل داگلاس F4 را می توان نقطه اوج این سبک طراحی دانست. این جنگنده در سال های پایانی جنگ ویتنام، نقطه اتکای ارتش در نیروهای هوایی و دریایی بود.
اما مشکل اینجا بود که طراحی F4 بیشتر با هدف پشتیبانی و پیشگیری از حمله به کشتی های جنگی انجام شده بود و در مقابل، ارتش ویتنام از جنگنده میگ 21 برخوردار بود که قدرت مانور بسیار بالایی داشت و ابعاد کوچک آن کمک می کرد تا به خوبی در مقابل F4 آمریکایی قد علم کند.

عمده ضعف های F4 عبارت بود از ابعاد بزرگ، دید محدود خلبان، قدرت مانور اندک، عملکرد ناپایدار، هزینه نگهداری بالا و عدم تجهیز آن به سلاح.

مجموع این معایب، طراحان نظامی آمریکایی را بر آن داشت تا دست به کار شده و جنگنده F16 را خلق کنند.

پرواز جنگنده F16 بر فراز ایالت ویسکانسین آمریکا

نخستین گام در طراحی جنگنده F16 در سال 1971 توسط معاون وزیر دفاع آمریکا، آقای دیوید پکارد و به منظور بررسی ایده ساخت هواپیمای جنگنده سبک وزن آغاز شد. شرکت های بوئینگ، جنرال داینامیک، LTV، نورث روپ و راک ول در مناقصه این پروژه شرکت کردند. در آن زمان به نظر می رسید که بوئینگ و جنرال داینامیک بهترین طرح ها را ارائه کرده اند.

اما از آنجایی که یکی از عوامل مهم در ساخت هر هواپیمای جنگی، امکان بازاریابی و فروش آن به سایر کشورها است و با توجه به سابقه ناخوشایندی که از جنگنده های تک موتوره پیشین آمریکا در سایر کشورها به جا مانده بود، ارتش این کشور تصمیم گرفت تا در نهایت یک طرح مرتبط با جنگنده تک موتوره و یک طرح در رابطه با جنگنده دو موتوره را در دست بررسی قرار دهد. از آنجایی که تنها شرکتی که طرحی برای هواپیمای دو موتوره ارائه کرده بود، نورثروپ بود، به طور اتوماتیک به مرحله بعد راه پیدا کرد. شرکت جنرال داینامیک نیز از میان شرکت های ارائه کننده طرح تک موتوره انتخاب شد.

با این حال، مشاوران نظامی ارتش اینطور استدلال کردند که ساخت هواپیمای دو موتوره مزیتی بر مدل تک موتوره ندارد، چرا که اگر در میدان جنگ یکی از دو موتور آن از کار بیافتد، طراحی آن به گونه ای نیست که بتواند با یک موتور به پرواز ادامه دهد و به طور اصولی، فلسفه دو موتوره بودن هواپیما زیر سوال می رود.

در نهایت، طرح هواپیمای تک موتوره شرکت جنرال داینامیک برگزیده شد و نخستین فروند از آن در سال 1974 به ارتش آمریکا تحویل داده شد و در همان زمان مشخص شد انکار موفقیت جنگنده F16 برای هیچکس ممکن نیست.

شایان ذکر است که شرکت جنرال داینامیک در سال 1993 به تملک شرکت لاکهید مارتین درآمد، و از آن زمان به بعد، سازنده جنگنده F16 شرکت لاکهید مارتین معرفی می شود.

جنگنده F16 به لطف بهره مندی از سیستم ناوبری در ارتفاع بالا و هدف گیری مادون قرمز در شب، قادر است در ارتفاع پایین، در شب و در هر شرایط آب و هوایی پرواز کند و اهداف زمینی را بمباران کند.

تا به امروز بیش از 4540 فروند از این جنگنده تولید شده و در اختیار قوای نظامی 28 کشور قرار گرفته است. ارتش آمریکا تاکنون 2230 فروند از این جنگنده را دریافت کرده و در حال حاضر 971 جنگنده F16 را در ناوگان خود به خدمت می گیرد.

پایگاه نیروی هوایی آمریکا در منطقه کانسان، کره جنوبی

از جمله مزایای رقابتی جنگنده F16 در مقابل رقبایش می توان به موارد زیر اشاره کرد:

•  سیستم کنترل پرواز هواگرد: یکی از اصلی ترین عوامل موفقیت در این جنگنده به شمار می رود و امروزه در تمام جنگنده های با بال ثابت و در بسیاری از هواپیماهای غیرنظامی به کار می رود.

پایداری منفی: یا به عبارت دیگر، کاهش چشمگیر در پایداری مثبت، بدون هیچ نقصی در این جنگنده عمل می کند. تاکنون هیچ گزارش مبنی بر متلاشی شدن یک F16 در آسمان به دلیل نقص در سیستم کنترل دریافت نشده است.

• تحمل فشار ثقل بالا: استاندارد تحمل فشار 9 برابر، نخستین بار توسط جنگنده F16 پایه گذاشته شد و امروزه به عنوان یکی از ضروری ترین استانداردها در این صنعت به شمار می رود. البته آموزش خلبانان در دستیابی به آن نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.

دید خلبان: خلبان ها عاشق نشستن در کابین F16 هستند، چرا که کاناپی (شیشه بالاسر آنها) دید وسیعی را در اختیارشان قرار می دهد و همچنین فضای آرامی دارد. جالب است بدانید مقاومت شیشه کاناپی در این جنگنده آنقدر بالا است که در صورت نیاز خلبان به اجکت، ابتدا شیشه توسط مواد منفجره دچار ترک می شود و سپس با ضربه صندلی خلبان شکسته می شود تا راه خروج برای خلبان باز شود. این طراحی آنقدر موفقیت آمیز بوده که در سری جنگنده های F22 نیز ادامه یافته است.

• یکپارچگی سیستم های راداری: یکپارچه سازی رادار با سیستم های بصری در این جنگنده با موفقیت کامل انجام شده و اکنون به استانداردی در این حوزه تبدیل شده است.

• محدودیت در رشد: وجود جا برای رشد در هواپیماها یک مزیت محسوب می شود. برای مثال، جالب است بدانید که جنگنده F15 در ابتدا با پانزده فوت مربع فضای خالی ساخته شد تا جا برای افزودن فناوری های مختلف به آن طی سال های بعد وجود داشته باشد. اما در یک چرخش انقلابی، F16 با حداقل فضای خالی (نزدیک به دو فوت مربع) طراحی شد و هدف از آن محدود ساختن امکان توسعه تجهیزات آن در آینده و در نتیجه حفظ چابکی و مانورپذیری آن بود.

• شعاع و پایداری عملیاتی: استفاده از موتور بهینه سازی شده، افزایش گنجایش مخزن سوخت، طراحی خاص بال ها و استفاده از سبک طراحی بدنه ترکیبی در این جنگنده، باعث شد تا این باور سنتی که جنگنده های کوچک برد عملیاتی محدودی دارند از بین برود.

عملیات سوخت رسانی هوایی به جنگنده F16

سلاح اصلی جنگنده F16، مسلسل گاتلینگ از نوع شش لوله 20 میلی متری با پانصد گلوله است و پیکربندی رایج آن 5 فروند موشک AIM-120 AMRAAM به همراه دو فروند موشک جانبی AIM-9 Sidewinder است.

جنگنده F16 قادر به حمل سلاح ها و بمب های مختلفی است:

•  شش بمب پانصد پوندی GBU-38 از نوع تهاجمی مستقیم
• دوازده بمب پانصد پوندی Mk 82 با کاربرد عمومی 
• چهار بمب دو هزار پوندی Mk84 با کاربرد عمومی
• چهار بمب هزار پوندی CBU-87 از نوع Combined Effects
• چهار بمب هزار پوندی CBU-97 از نوع Sensor Fuzed weapon
• چهار بمب CBU-89 GATOR Mine System
• دو بمب لیزری هدایت شونده دو هزار پوندی از نوع GBU-10
• چهار بمب لیزری هدایت شونده پانصد پوندی از نوع GBU-12
• دو بمب لیزری هدایت شونده دو هزار پوندی از نوع GBU-24